Belirsiz mesai saatleri, uzun yolculuklar, birbirinden farklı şehirler ve ağır çalışma koşullar gibi birçok sebeple “Erkek mesleği” olarak görülen TIR şoförlüğüne “Kadın eli” değdi. Uşakta yaşayan ve 5 yıl önce hiç aklında olmadığı bir anda karşısına çıkan fırsatı değerlendirerek TIR şoförlüğüne başlayan Sultan Özdemir, sonu gelmeyen yollara kadının emeğini, cesaretini ve ustalığını nakşediyor.
İş hayatına ortaokul yıllarında fabrikada işçi olarak başlayan Sultan Özdemir, karşısına çıkan iş fırsatını değerlendirerek, TIR şoförlüğüne başladı ve meslekler üzerinden yapılan cinsiyet ayrımcılığı algısını yıktı. “TIR mı kullanacaksın? TIR’cıların içinde ne yapacaksın? Sürekli farklı şehirlerde ve geceleri daima yolda olacaksın, buna nasıl dayanacaksın?” eleştirilerine kafa tutan Özdemir, “Kadın isterse yapar” mottosuyla işini başarıyla sürdürüyor. Endüstri Lift & Handling olarak TIR’ıyla şehirler arasında mekik dokuyan Sultan Özdemir ve TIR kullanmayı bilmediği halde Özdemir’i işe alan Hilal Trans’ın İnsan Kaynakları Uzmanı Alpay Bilgin ile görüştük.
Alpay BİLGİN – Hilal Trans İnsan Kaynakları Uzmanı
Kadın istihdamının oldukça az olduğu bir sektörde çalışıyorsunuz. Bu işi yapmaya ne zaman ve nasıl başladınız?
Eşimden ayrıldıktan sonra çalışmak istedim ve iş aramaya başladım. Şoförlük hiç aklımda yoktu ama bir arkadaşım çalıştığı firmada şoför arandığını söyleyince görüşmeye gittim. Başvuru için gittiğimde orada bir kadın şoför görünce “Ben neden yapamayayım?” diye düşündüm ve TIR kullanmayı bilmememe rağmen vazgeçmedim. Bu süreçte firma sahibi ve personeller bana çok destek oldu, onların yardımıyla başardığımı söyleyebilirim.
İşe başladıktan sonra ailenizden ve çevrenizden ne gibi tepkiler aldınız?
TIR şoförü olacağımı söylediğimde olumsuz yorumlar aldım elbette. Ailem ve çevrem, “TIR mı kullanacaksın? TIR’cıların içinde ne yapacaksın? Sürekli farklı şehirlerde ve geceleri daima yolda olacaksın, buna nasıl dayanacaksın?” gibi eleştirilerde bulundular. Ancak ben bu işi yapabileceğime inandım ve başardım. Şimdi onlar da “Kadın isterse yapar” gerçeğiyle yüzleşmiş durumdalar.
Yolculuk esnasında zorluklarla karşılaşıyor musunuz? Karşılaşıyorsanız bu zorluklarla nasıl başa çıkıyorsunuz?
Elbette karşılaşıyorum. Ancak bu işin altın kuralı sabır ve saygı, bu ikisi oldukça zorluklar kendiliğinden aşılıyor. Trafikte yükleme ve başlatma yapıldığı sırada fabrikalarda veya şehirlerin dinlenme tesislerinde istirahat ediyoruz. Özellikle bu vakitlerde insanların birbirine saygı duymasına çok ihtiyacımız oluyor. Ancak maalesef bize saygı duyanlar olduğu kadar duymayanlar da var. İşte bu durumlarda çalışmak bizim için zorlayıcı olabiliyor.
Aldığınız olumsuz yorumlara karşı duruşunuz nasıl oldu?
Kendisini geliştirebilen herkesin kadınların tüm iş kollarında var olmasına saygı duyacağına inanıyorum. Aksi bir durumla karşılaştığımda ise karşı çıkmak veya kendimi açıklamak yerine işime odaklanıyorum. Söylediğim gibi bu işi yaparken saygı çok önemli, ben de başta kendime saygı duyuyorum ve olumsuz düşüncelerden uzaklaşıyorum.
İşinizi yaparken cinsiyetinizin önem taşıdığını düşünüyor musunuz? Kadın tır şoförü olmanız bir farklılık yaratıyor mu?
Kadın TIR şoförü olmanın bir fark yarattığını düşünmüyorum açıkçası. Doktorlar, öğretmenler, temizlik personelleri, mühendisler, mimarlar ve tarlada çalışanlar da kadın olabiliyor. Yani kadınlar hayatın her yerinde var. Peki, hayatın bel kemiği olan bu meslek neden bir kadının yönetiminde olmasın?
Erkek meslektaşlarınızın size karşı davranışları nasıl oluyor?
Erkek meslektaşlarım hep destekçim oldu. İşin zorluğunu bildikleri için ilk günden itibaren destek verdiler. Cinsiyetim sebebiyle karşılaşabileceğim olumsuz düşüncelerin tamamından uzak bir şekilde işimi yaparken bana saygı duydular. Ben de onların verdiği desteğin bilincinde olarak hareket ettim daima. Bizler yalnızca iş yaparken birlikte değiliz; ömrümüz yollarda geçtiği için yemeği de beraber yiyoruz, çayı da beraber içiyoruz. Aile gibi olduk diyebilirim.
Cinsiyetiniz sebebiyle olumsuz bir durumla karşılaştığınız oldu mu?
İşe başlarken ve başladıktan sonra aldığım, “Kadın işi değil” yorumu dışında hiçbir olumsuz durumla karşılaşmadım. İnsanların önyargılarını kırmak çok zor, bu yüzden ben önyargılarla uğraşmak yerine kendimi mutlu etmeye çalışıyorum. Her işte olduğu gibi TIR şoförlüğünde de ufak tefek aksaklıklar olabiliyor elbette ancak ben işimi seviyorum.
Bu işi yaparken sizi en çok mutlu eden şey ne oluyor?
Bazen yolda giderken yanımdan geçen araçlardaki insanlar selam veriyor hatta bazıları tebrik ediyor. Beni “Güçlü kadın” profiline oturtarak örnek alan insanların tepkisiyle karşılaşınca çok mutlu oluyorum. Yalnızca bu değil elbette, mesleğin zorluğu olarak görülen seyahatlerde birbirinden farklı şehirlere gidip çok çeşitli kültürlerden insanlarla tanışıyorum. Bu durumu bir zorluk olarak görmek yerine iyi tarafından bakıp farklı insanları tanıdığım için mutlu oluyorum.
Türkiye’de ve dünyada sizinle aynı işi yapan kadınlarla etkileşimde bulunuyor musunuz?
Türkiye’de bu işi yapan tek kadın ben değilim. Şehir içi, şehirlerarası ve yurt dışında TIR şoförlüğü yapan Türk kadınları var. Biz birbirimizi çok sık göremiyoruz elbette ama sosyal medya üzerinden tanışıp iletişim kuruyoruz. Yaşadıklarımızı paylaşıp, anılarımı birbirimize anlatarak güzel dostluklar biriktiriyoruz.
Sizin gibi TIR şoförlüğü yapmak isteyen kadınlara neler tavsiye edersiniz?
Bence isteyen her kadın bu işi başarabilir. Kendilerine “Neden olmasın?” sorusunu yönelterek adım atmaları yeterli. Her işte olduğu gibi bu işte de bazı kurallar var. Bu kurallara uyarak kendilerini işe vermeleri gerekiyor. Şoförlük için çıkacakları yolda sabırla ilerleyerek amaçlarını gerçekleştirmeliler, sabır ve saygı her zaman başarının kapısını açar.
Cinsiyet ayrımcılığının meslek hayatındaki etkileri üzerine neler söyleyebilirsiniz?
Ben bu işi yaparken gerçekten bilgili olduğunu düşündüğüm kimse tarafından cinsiyet ayrımcılığına maruz kalmadım. İşini severek ve gerçekten bilerek yapan insanlar kadın-erkek ayrımına takılmıyor, yalnıza işe odaklanıyor. Olumsuz yorum yapanlar ise benim ve diğer meslektaşlarımın ruh halini olduğu gibi ülkenin gelişimini de olumsuz etkiliyor. Mesleklerin yalnızca bir cinsiyete ait olması mantıklı değil, zaten kendisini geliştirmiş zihinlerde böyle bir düşünce göremezsiniz. Ben ve benim gibi kadınlar bu yorumlara bakıp, işlerini bırakmayacak. Ancak anlık ruh halimizi etkilemelerini ve modumuzu düşürmelerini istemiyorum tabi ki. O yüzden olumsuz yorumların son bulmasını diliyorum.
Hilal Trans’ta İnsan Kaynakları Uzmanı olarak görev yapan Alpay Bilgin, TIR kullanmayı bilmediği halde Özdemir’i işe alarak, ona bir şans veren Hilal Trans’ın kadın emeğine verdiği değeri anlattı.
Hilal Trans, kadın istihdamının artırılmasına yönelik olarak Türkiye’de alışık olmadığımız bir şekilde kadın TIR şoförünü işe aldı. Bu konuda neler söyleyebilirsiniz?
Bu fikir ilk olarak güvenlik görevlisi personelimiz Gülsen Demirci’nin, “Ben neden TIR şoförlüğü yapamayayım?” demesiyle aklımıza geldi. Yönetim Kurulu Başkanı Şerafettin Aras ve Filo Müdürü Hami Temuçin, Gülsen Hanım’ın sözlerini değerlendirerek, bu durumun sektörde örnek teşkil edebileceğini belirtti ve böylece serüven başladı. Kadınlarımızın her sektörde başarılı olabileceğini kanıtlamak adına güzel bir örnek olacak nakliyecilikte Gülsen Hanım ile bir yolculuğa çıktık. Ardından diğer kadınlarımıza da şoförlük yapma şansını verdik. Şu anda bu kararlarımızdan dolayı mutluluk duyuyoruz.
Sultan Özdemir’i işe alım sürecinde neler yaşandı?
Sultan Hanım’ın iş aradığını duyunca Filo Müdürü Hami Bey, “Hemen çağıralım” dedi. Bunun üzerine Sultan Hanım ile iletişime geçtik ve kendisini görüşmeye çağırdık. İş birliği yapmaktan mutluluk duyacağımız birisi olduğu için hemen gerekli işlemleri hallettik. Başta TIR şoförlüğü yapmayı bilmiyor olmasına rağmen zamanla kendisini ne kadar geliştirdiğini görünce sektöre bir çiçeği daha kazandırdığımızı fark ettik.
Sultan Özdemir ile çalışmaya başladıktan sonra çevrenizden nasıl tepkiler aldınız?
Özellikle sosyal medyada Facebook ve LinkedIn gibi platformlardan çok güzel geri dönüşler aldık. Sultan Hanım’ı gören birkaç kadın daha bizimle iletişime geçti. Burada bizi en çok mutlu eden, kadınların Hilal Trans’a duydukları güven oluyor. Bize gelip, “Bana sahip çıkan firma lazım” dediklerinde gururlanıyoruz.
Kadın veya erkek şoförle çalışmanın farklılığı oluyor mu?
Bizim için hiçbir fark yok, kadınlar açısından olabilir ama bu olumsuz bir fark değil elbette. Sektörün zorluğunun bilincinde olan erkekler, kadın TIR şoförü görünce yükleme ve boşaltma aşamalarında yardımcı olmak istiyorlar. Bizim insanımız normal şartlarda çok vicdanlıdır, sektörde farklılık gördüklerinde gerçekten çok ilgileniyorlar. Bu da hem firmamız hem de şoförümüz için mutluluk verici.
Sultan Özdemir işe başlamadan önce ve başladıktan sonra değişen görüşleriniz oldu mu?
Biz daha önce de kadın şoförlerle çalıştığımız için düşüncelerimizde herhangi bir değişiklik olmadı. Ne Sultan Hanım’da ne de diğer kadın şoförlerimizde mesleğin yükünü kaldıramayacaklarını düşündüğümüz bir olay yaşamadık. Yalnızca, yeni gelen kadın şoförlerimiz bizi bu sektörde biraz daha ön plana çıkacaklarına inandırıyorlar. Bu şekilde gelenlerden birisi olan Sultan Hanım da bizi bu görüşe bir adım daha yaklaştırdı.
Cinsiyet ayrımcılığının meslek hayatı üzerindeki etkileri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Cinsiyet ayrımı yeryüzünün en kötü düşüncelerinin başını çekiyor bence. Artık klasikleşmiş bir söz gibi görünse de gerçekten kadınların yapamayacağı bir iş, çalışamayacağı bir sektör yok. Sultan Hanım ve diğer kadınlarımız sektöre adım atmasaydı biz dahil kimse bu söze inanmayabilirdi. Ancak belki mecburiyetten, belki isteyerek sektöre giren bu kadınlar tüm insanlığa gerçekleri gösteriyor.
TIR şoförlüğü yapmak isteyen kadınlara neler tavsiye edersiniz?
Öncelikle bu mesleği zorunluluk olarak görmemeleri ve isteyerek yapmaları gerek. Bence; araçları evleri olarak görmeliler ve o evde düzeni sağlamak için ne yapmaları gerekiyorsa yaşamlarını buna göre şekillendirmeliler. Yani mesleklerini yaşam biçimi haline getirmeleri iyi olur çünkü severek yapılan işin kazancı insanı daha çok mutlu eder. Ayrıca kimse ekonomik gücü olan bir kadından daha güçlü olamaz.
Sektördeki kararınıza yönelik eleştiriler, 5 yılın ardından son buldu mu?
Kadınlarımızı operasyon bölümüne ilk almaya başladığımız zaman o strese nasıl dayanacakları konusunda kuşkularım oldu. Ancak çalıştığımız kadın şoförler, bizim de yardımımızla her işi yapabilen ve kargaşa anında problemleri çözebilen insanlar oldular. Bizler bu değişimi görünce dışardan ve bazı personellerimizden gelen olumsuz yorumlara kulaklarımızı tıkadık. Zaten bu eleştiriler de zamanla unutuldu. Şimdi ilk kez kadın şoförle karşılaşan kişiler olumsuz yorum yapabilecek olsa bile, çoğu kişi alışmış durumda.
